เทพนาจา
ชาวจีนมีความเชื่อเกี่ยวกับเทพเจ้าที่สืบต่อกันมาเป็นระยะเวลายาวนานแล้ว เทพเจ้าหลายองค์มีที่มาจากตำนานเรื่องเล่าต่างๆ หรือมีที่มาจากบุคคลที่มีอยู่จริงและได้ทำคุณงามความดีจนได้รับการยกย่องให้เป็นเทพเจ้าในภายหลัง เช่น เทพเจ้ากวนอู ซึ่งเป็นเทพเจ้าแห่งความซื่อสัตย์
เทพเจ้าที่เป็นที่รู้จักกันดีโดยเฉพาะเด็กๆ นั้นคือ เทพเจ้านาจา เทพเจ้าที่เป็นแม่ทัพแห่งสวรรค์ มีกองกำลังทหารในอารักขากว่า 33,000 นาย มีหน้าที่ปกป้องสวรรค์และกำราบเหล่าภูตผีปีศาจ จึงเป็นที่เคารพของผู้คนเป็นอย่างมาก กำเนิดของเทพเจ้านาจามีอยู่ด้วยกันหลายตำนาน เช่น จากหนังสือ “ห้องสิน สถาปนาเทวดาจีน” ที่เป็นเรื่องราวของการทำศึกสงครามและอิทธิฤทธิ์ต่างๆ จนกลายเป็นตำนานที่บอกเล่าถึงการกำเนิดของเทพเจ้าทั้งหลายของจีน โดยในตำนานเล่าว่า ในสมัยราชวงศ์ซาง แม่ทัพหลี่จิ้งเป็นแม่ทัพของราชสำนัก ต้องไปออกศึกเป็นเวลานาน ก่อนออกศึกฮูหยินฮั่นสีได้ตั้งครรภ์บุตรคนที่ 3 แต่เมื่อเวลาผ่านไปก็ไม่คลอดเสียทีจนเวลาผ่านไปนานกว่า 1 ปี กับ 6 เดือน (บางตำนานเล่าว่า 3 ปี กับ 6 เดือน) เมื่อแม่ทัพหลี่จิ้งกลับมาก็แปลกใจ ประกอบกับฮูหยินฮั่นสีเจ็บท้องคลอดพอดี แต่เมื่อคลอดแล้วก็สร้างความประหลาดใจเป็นอย่างมาก เพราะที่คลอดออกมาไม่ใช่เด็ก แต่เป็นก้อนเนื้อสีแดง แม่ทัพหลี่จิ้งโกรธมาก เพราะคิดว่าเป็นปีศาจจำแลงกายมา จึงเอาดาบฟันไปที่ก้อนเนื้อนั้นและก้อนเนื้อก็แตกออก กลายเป็นเด็กผู้ชายคนหนึ่งที่มีผ้าสีแดงพันกายพร้อมกับถือห่วงทองมาด้วย
แม่ทัพหลี่จิ้งได้ตั้งชื่อเด็กคนนี้ว่า นาจา โดยมีพี่ชายอีก 2 คน คือ จินจา และ มู่จา เด็กน้อยนาจาเติบโตรวดเร็วกว่าเด็กอื่น อีกทั้งยังมีพละกำลังมหาศาล และมีนิสัยซุกซนเป็นอย่างมาก จนวันหนึ่งนาจาได้ชวนเพื่อนไปเล่นน้ำทะเล ระหว่างเล่นน้ำก็ได้สะบัดผ้าแดงที่ติดตัวมาตั้งแต่เกิด ซึ่งมีอิทธิฤทธิ์ทำให้น้ำทะเลสั่นสะเทือนเป็นอย่างมาก และสะเทือนไปยังวังบาดาลของมังกรเจ้าสมุทรตงไห่ (ทะเลใต้) เจ้าสมุทรตงไห่จึงส่งทหารออกมาลาดตะเวนว่าเกิดอะไรขึ้น เมื่อพบว่านาจาเป็นตัวการที่ทำให้น้ำทะเลปั่นป่วนจึงคิดที่จะสังหารเสีย แต่นาจาใช้พละกำลังที่มหาศาลฆ่าทหารได้ เจ้าชายแห่งวังมังกรรู้สึกว่าทหารออกไปนานแล้วแต่ทำไมยังไม่กลับมาจึงขึ้นไปดู และพบนาจาที่กำลังเล่นน้ำอยู่จึงสอบถามว่าเห็นทหารของตนหรือไม่ นาจาตอบไปว่าได้สังหารไปแล้ว เจ้าชายโกรธมากจึงแปลงกายเป็นมังกรและคิดที่จะล้างแค้นให้ทหารของตน แต่นาจาก็สามารถที่จะเอาชนะและสังหารเจ้าชายมังกรได้ จากนั้นได้ถอดกระดูกสันหลังของมังกรและคิดที่จะนำกลับไปให้บิดาเพื่อทำเป็นเสื้อเกราะ
เมื่อเจ้าสมุทรตงไห่ทราบว่าบุตรชายของตนถูกสังหารก็โกรธแค้นเป็นอย่างมาก จึงบุกไปหาแม่ทัพหลี่จิ้งเพื่อทวงถามเกี่ยวกับเรื่องที่นาจาสังหารบุตรชายของตน และคิดที่จะไปฟ้องเง็กเซียนฮ่องเต้ แต่นาจารู้เรื่องเสียก่อนจึงไปขัดขวางและเสกให้เป็นงูเขียว ทำให้พญาเต่ามังกรบิดาของเจ้าสมุทรตงไห่โกรธแค้นมาก จึงยกทัพมาหมายจะทำลายล้างเมืองของแม่ทัพหลี่จิ้งและบันดาลให้เกิดเหตุเภทภัยร้ายแรงหลายอย่าง ทำให้แม่ทัพหลี่จิ้งต่อว่าและคิดที่จะสังหารนาจา เพื่อชำระแค้นและเป็นการบรรเทาทุกข์ให้กับชาวเมือง นาจาจึงน้อยใจใช้มีดเฉือนเนื้อคืนแม่เลาะกระดูกคืนพ่อ
เมื่อนาจาตายแล้ววิญญาณได้ไปเข้าฝันฮูหยินฮั่นสี บอกให้มารดาไปสร้างศาลเจ้าสักการะเพื่อที่ตนจะได้กลับมาเกิดใหม่อีกครั้ง เมื่อศาลเจ้าสร้างเสร็จได้มีผู้คนมาบูชาเป็นจำนวนมาก จนข่าวรู้ไปถึงแม่ทัพหลี่จิ้งที่โกรธแค้นนาจา จึงได้ไปทำลายศาลเจ้าพร้อมกับบอกว่า “นาจาเป็นปีศาจร้ายสร้างแต่ความวุ่นวาย ทำไมยังมาบูชาอีก” ซึ่งเป็นการสร้างความโกรธแค้นให้แก่นาจาเป็นอย่างมาก วิญญาณของนาจาไม่มีที่ไปจึงไปหาเซียนซือจุน เซียนซือจุนเห็นว่านาจาเป็นผู้มีบุญที่สวรรค์ส่งลงมาเกิดเพื่อช่วยดับภัยสงคราม จึงได้คืนชีวิตให้กับนาจา โดยการใช้รากบัวมาต่อแทนร่างกายและเสกให้วิญญาณมีชีวิตดังเดิม
หลังจากที่นาจามีชีวิตกลับคืนมาแล้วได้ไปช่วยเหลือเจียงจือหยา แม่ทัพใหญ่ของแคว้นโจว เพื่อทำศึกสงครามปราบปีศาจร้ายที่กัดกินราชสำนักซาง ในระหว่างรบนาจาต้องทำศึกกับแม่ทัพหลี่จิ้ง แต่สวรรค์ไม่อยากให้พ่อลูกทำร้ายฆ่าฟันกันเอง อาจารย์ของนาจาจึงมอบเจดีย์ที่สามารถกักขังผู้คนได้ให้กับแม่ทัพหลี่จิ้งเพื่อใช้ต่อกรกับนาจา จนในที่สุดทั้งสองสามารถปรับความเข้าใจกันได้ และแม่ทัพหลี่จิ้งก็ได้เข้าร่วมกับกองทัพของแคว้นโจว ในการออกรบนาจาจะแสดงกายเป็น 3 เศียร 6 กร เข้าต่อสู่กับศัตรู
ในที่สุดกองทัพของแคว้นโจวสามารถเอาชนะราชสำนักซางได้ และตั้งราชวงศ์โจวขึ้นมา หลังจากนั้นเจียงจือหยาได้ทำการแต่งตั้งผู้คนทั้งหลายที่มีส่วนเกี่ยวข้องในสงครามให้ได้รับตำแหน่งต่างๆ รวมถึงนาจาและหลี่จิ้งที่ได้รับตำแหน่งเป็นแม่ทัพแห่งสวรรค์อีกด้วย
สำหรับประเทศไทยนั้นมีศาลเจ้าที่สักการะเทพนาจาเป็นจำนวนมาก โดยรูปสักการะมักเป็นเด็กผู้ชายตัวเล็ก เท้าเหยียบที่กงล้อไฟ ในมือถือหอกอัคคี และมีผ้าสีแดงพันอยู่รอบตัว โดยหลักการแล้วมักจะไม่บูชาเทพนาจาและเทพหลี่จิ้งกับเทพมังกรไว้ในสถานที่เดียวกันเพราะถือว่าเป็นอริกัน
ในนวนิยายเรื่องไซอิ๋ว เทพนาจามีบทบาทเป็นหนึ่งในเทพที่ออกมาต่อกรกับซุนเห้งเจียในตอนต้นเรื่องอีกด้วย โดยในศึกครั้งนั้นหลี่จิ้ง ได้รับตำแหน่งแม่ทัพที่ยกกองกำลังสวรรค์มาปราบซุนเห้งเจีย ถึงแม้ว่านาจาจะพ่ายแพ้แต่ก็สามารถต่อกรได้ในระดับหนึ่ง